Bir sözcük dile nasıl yerleşir ?

Bugün (Eylül 26, 2008) dolmuşta yaşadığım kısa bir anı sizlerle paylaşacağım.

İkitelli'ye* doğru yol alırken, dolmuşun arka taraflarından bir ses geldi;
-Kaptan bizi hospitalda indir.
Dolmuş sürücüsü dikiz aynasından geriye doğru bakıp;
-Hangi hospital ? diye sordu. Kısa bir duraklamadan sonra:
-Burada üç hospital var. İstanbul, Batı Bahat, Zeynep Hatun
diye sıraladı.
Konuşma biraz daha sürdü, adresini tam bilmeyen bayan, sürücüyü epey uğraştırdı.

Konuşmada geçen "hospital" sözcüğü, yediden yetmişe saybireyin bildiği "hastahane"nin karşılığı...
Gerçi hastahane sözcüğü de bizim için yad bir söz ancak böylesine kök salmış bir sözcüğün bu denli kolay yer değişimi düşündürücü olmalı...

Kök salmış yad sözlere karşılık önerdiğimizde, eleştiri alıyoruz.
Dudak yuvarlayıp, burunlarını havaya kaldırarak;
- Ama o Türkçeleşmiş !
diyenlerin bu gibi durumlara söyleyecek sözleri var mıdır ?

Yoktur, olamaz da. Amaç; konuşmak olsun.

Bu yüzden, türetilen sözcüklere mırın kırın edenleri dikkate almayınız. Siz, olabildiğince Türkçe konuşmaya çalışın, yad sözleri özüne döndürmeye çalışın. Yukarıda verdiğim kısa bir örnek bile, kök salmış sözcüklerin, alt tabakaya dek ulaşıp değiştiğe dair bir kanıttı, burada neden "hospital" yerine "sayrıtay" olmasın ? Bunun üzerine biraz düşünmenizi isterim.

Metamorfoz sözü bize ne kadar yadsa, merhaba sözü de o kadar yaddır. Bu yeni girdi, bu kök saldı... gibi avuntularla kendimizi kandırmayalım. Arı bir dil için el ele çalışalım.

Konu başlığından sorduğum sorunun yanıtına gelirsek;
Kullanırsan girer.
___________
dipçe :
* İkitelli : İstanbul'un Küçükçekmece ilçesine bağlı uramı (mahallesi)

2 yorum:

Ulaş dedi ki...

Sayrıtay değil de "sayrıevi" derseniz bunu anadoluda insanlar anlayabilir. Örneğin anadoluda "anahtar" demezler, "açacak" ya da "dil" derler. Buna da "açıştay" dersek kim anlayacak?

Gökbey Uluç dedi ki...

Sayrıtay déğil de sağlık evi dénmesi daha iyi olur özünde. Böylece sağlık ocağı ile de uyumlu olur.

Doğrudur, anahtar için açar sözü de sık kullanılıyor.