Yalın Damgalarıñ Adlandırılması

Damgalarda ince, kalın ayrımı olması ile adlandırmalarınıñ bu töz üzerine kurulu oluşu, yalın olan damgalarda ince olarak mı, yoksa kalın olarak mı adlandırılmalı diye bir sorunuñ ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Çocuklara damgaları öğretirken[1] de yaşadığım bu sorunu, iki ad ile çözmeye çalışsam da, işe yaramadığını, daha da karışıklığa yol açtığını gördüm. Örñeğin /ş/ damgası için hem , hem de damgası olarak belirtme yaptığımda, çocuklarıñ bu damgayı bir süre soñra aşeş olarak adlandırdıklarını görmüştüm.

Uyumluluk olması için tüm yalın damgaları kalın azı ince olarak niteleyip işiñ işiñcen çıkıbilirdi. İnce olarak nitelediğimizde, kökü ant'dan gelen /nt/ damgası ent olacak, türetilmesiniñ bir añlamı kalmayacaktı. Kalın olarak nitelendiğimizde ise, /m/ damgası am diye okunacak, toplumda uygun karşılanmayacaktı. Çok büyük bir sorun olmasa da, /m/ damgasınıñ adlandırılması başlı başına bir sorun olarak duruyordu.

Bundan ötrü, yalın damgalarıñ adlandırılması üzerine bir çözüm geliştirdim. Damgalar, kökenlerine göre adlandırılacaklar.[2] Böylece hem kökeni bilinecek, hem de adlarıñda ikileme yaşanmayacak.

/nt/ damgası: Kımız kabına damlatılmış kan damlacıklarını simgelediği için adı ant olarak okunacak.

/lt/ damgası: Kökü kesin bilinmese de, alt olarak okunması daha doğrudur. Elt diye añlamlı bir kavramımız olmadığından, eñ azından alt olarak bir sözcüğüñ yérine géçebilir.

/ny/ damgası:  Türetimi /an/ damgası üzerinden olduğu için any okunacaktır.

/nç/ damgası: Bunuñ türetimi de /an/ damgası ile ilişikli olduğundan anç olarak okunacaktır.

/ñ/ damgası: kavramınıñ betimlenmesi olduğundan eng olarak okunacaktır.

/m/ damgası: Soñradan türeyen /m/ sesi, dönüştüğü /b/ sesini karşılayan /eb/ damgasınıñ yan yatırılarak, daha doğrusu 90 derece sağa yatırılmasıyla oluşturulduğundan dolayı, em olarak okunacaktır.

/ç/ damgası: Aç- eylemini betimlediğinden olarak okunacaktır.

/z/ damgası: Türetimi /ar/ damgası üzerinden olduğu için az olarak okunacaktır.

/ş/ damgası: Türetimi /el/ damgası üzerinden olduğu için olarak okunacaktır.

/p/ damgası: Bu damga için kesin sözüm yok, ap da dénebilir ep de. Bir yére dayandıramıyorum.

Bu yöntemi yéñi türetilen damgalar[3] üzerinde de uygulamayı sürdüğümüzde;

/c/ damgası: /aç/ damgasıñdan geldiği için ac,

/h/ damgası: /ak/ damgasıñdan geldiği için ah,

/f/ damgası: Fışkır- eylemini betimlediği için fı, fış diye okunabilir. Uyumlu olsun diye af azı ef de dénebilir. İkisi arasında séçim yapamıyorum.


dipçe:                          
[1] http://kokturukce.blogspot.com/2011/07/cocuklara-gokturkce-ogretme-deneyimi.html
[2] http://turkcesivarken.com/turk-damgalarinin-kokeni/
[3] http://kokturukce.blogspot.com/2011/04/yeni-damgalar-yeni-yaz-duzeni.html

1 yorum:

TB dedi ki...

Gokturk Z damgasi daglardaki keci surulerinin gecerken biraktiklari izlere, patikalara benzemektedir, iz olarak okunsa guzel olur :)