Soru sormayı Ruslardan mı öğrendik?

Türkçe'de soru sormak için sözcük soñuna -mX eki getirilir.

"Alpagut da geliyor mu?" azu "Gelecek misin?" gibi, örñekler artırılabilir.

Ancak Azeri Türkçesinde soru sorma daha değişiktir. Sözlem soñuñdaki soñ sözcüğüñ, soñ seslemi uzatılırak, soru biçimine döndürülür. Bunu örñekle daha iyi açıklayalım;

Alpagut da gelir. > Alpagut da geliyor.
Alpagut da geliiir? > Alpagut da geliyor mu?

Buna benzer bir özellik, biraz da olsa Kıbrıs Türkçesinde bulunmaktadır;

Alpagut da gelir değiiil? > Alpagut da geliyor değil mi?

Belli ki soñradan dile girmiş azı kendi kendine bir gelişme göstermiş. Azeri Türkçesiniñ kendi içinde gösterdiği bir gelişme ise ne güzel ancak dışarıdan alıntı ise buna arka çıkmak olmaz. Bu dili yozlaştırır, dile giren yad sözcükten daha zararlıdır çünkü bu dil bilgisi kuralını alt üst etmiştir.

Bu özelliğiñ Ruslardan girdiğini olasılığını düşünmekteyim. Rus etkisiniñ yoğun olduğu, Azerbaycan topraklarınıñ işgal altında olduğu dönemlerde girmiş olması olasılığıdır.

Rusça'da da soru sormak için soñ sözcük vurgulu démeli, uzatılırak söylenir;

это дом. > Bu bir evdir.
это дом? > Bu bir ev midir? ("дом" sözcüğünüñ "o" ünlüsü vurguludur.)

Rusya'dan bağımsızlığını yéñi alan ülkeleriñ yurttaşları, Rusça'yı da ana dilleri gibi konuşurlar. Bir Azeri, hem Azeri Türkçesini hem de Rusça'yı iyi derecede bilir; tıpkı hem Türkçe hem de Kürtçe bilenler gibi...

Rusça konuşurken dili alışık olanlar, bunu kendi dillerine de uygulamış olabilir. Tabii bu benim kişisel bir savım; henüz bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.

5 yorum:

T. Sungur Bayunduroğlu dedi ki...

Uğrola,

Değerri gardaşım, menimde dilim Azerbaycan Türkçesidi. Bu dediğin düzdür, danışanda her zaman olmamag guralıynan son hecenin son abcesi uzadılar, bunu yazı diline daşımag ve dilin esil yapısıymış kimi görerseg yazıh olar.

Heç behlemediği birinin sohbete gatılacağını öyrenen biri : 'Sende gelecennnn ?' diyereg çaşdığının ünneminide vermiş olar.

'Sende gelecen mi ?' demeg helbed düz olanıdı.

Rus basgısı guralsız, gulagdan doğma eyleyende dili bele işderin olmasıda normal olur.

Esennignen.

purple dedi ki...

azeri türkçesinde soru anlamının cümlenin sonundaki vurgunun uzatılmasıyla verilmesi azerice üzerindeki fars etkisi yüzündendir.farsça ve farsçanın içinde bulunduğu dil ailesini ayırt edici özellikleri arasındadır.rusçadan gelmiş olabileceğini düşünmemiz yanlış olur diye düşünüyorum.eğer rus etkisi olsaydı diğer lehçelerdede göze carpardı.ama ben sadece azeri türkçesinde gördüm.yanılıyorsam bildirin

Gökbey Uluç dedi ki...

Farslar içinde barındırdıkları Türk topluma étki édebilir ancak ~200 yıl egemenliğinde kalan Kuzey Azerbaycanlılara nice étki édecek? Üstelik sınırlar da kapalıyken.

Bunuñla birlikte Farsçadan eñ çok étkilenen Türk dili Özbekçedir. Fars, Tacik étkisi o denli çoktur ki, ses tonları, konuşma biçimleri bile değişmiştir ancak soru ekini korumuşlardır.

Turmushga chiqqanmisiz? Evlimisiniz?
Omonmisiz? Nicesiniz?

Adsız dedi ki...

ruslarla - rusçayla en az azeri türkleri kadar etkileşmiş olduğunu sandığım kazaklarda -mX soru eki kayıp değil, -ba biçiminde konunuyor.

Shin dedi ki...

Soru ekinin ilk Türkçe'de olduğunu düşünüyorum. Çünkü Türkçe ile aynı dil ailesinden olan Japonca'da da soru eki vardır. Bizdeki gibi ünlü uyumu olmasa da cümlenin sonuna "ka" eki getirilerek soru yapılır.
Ayrıca bazı Avrupa dillerinde de soru ekinin olmadığı görülebilir. Hepsini bilemiyorum ama İspanyolca ve İtalyanca'da da soru şekli cümlenin son kelimesindeki tonlama ile yapılır.
Azeri Türkçe'si dediğiniz gibi başka bir dilden etkilenmiş olabilir.